0

Popis zaliha nedovršene proizvodnje i gotovih proizvoda za 2022. godinu

Preduzetnici i pravna lica koja se u okviru svoje delatnosti bave proizvodnjom, pre podnošenja finansijskih izveštaja su dužni da prema Pravilniku o načinu i rokovima vršenja popisa i usklađivanja knjigovodstvenog stanja sa stvarnim stanjem, izvrše popis nedovršene proizvodnje i gotovih proizvoda. Kako bi bolje pratili svoje poslovanje, rentabilnost, učinak zaposlenih, preduzetnici i pravna lica mogu doneti opšti akt da se popis nedovršene proizvodnje i gotovih proizvoda radi i pre obaveze sastavljanja finansijskih izveštaja.
Pre početka popisa potrebno je uskladiti stanje glavne knjige i dnevnika i pomoćnih knjiga, kako ne bi prilikom popisa dolazilo da velikih odstupanja koja nisu stvarna. Popisna komisija se određuje opštim aktom poslodavca, takođe on određuje opštim aktom zaduženja popisne komisije, dužinu trajanja popisa, vreme i broj članova popisne komisije.
Popisna komisija iz robnog i finansijskog knjigovodstva dobija popisne liste koja popunjavaju na osnovu izvršenog popisa. U posebne popisne liste se unosi nedovršena proizvodnja i oštećeni gotovi proizvodi kojima iz nekog razloga umanjena prodajna vrednost (oštećenje, neodgovarajuće skladištenje itd.).

Popis kod pojedinačne i serijske proizvodnje se vrši pojedinačnim brojanjem, merenjem i procenom na osnovu specifične težine ili zapremine, dok se kod masovne proizvodnje (npr. brašna, šećera, piva, vina, uglja) mogu se iskoristiti normativi, ili na osnovu procene spoljašnjeg obima, uvidom u prijemnice, raznih vrsta merenja koja su specifična za određenu vrstu proizvoda.

Dakle na osnovu načina proizvodnje i vrste proizvoda se drugačije organizuje popis i drugačija su zaduženja popisne komisije.

 Popis zaliha nedovršene proizvodnje i nedovršenih usluga

Zalihe nedovršene proizvodnje vode se u knjigovodstvu troškova i učinaka na računima grupe 9 prema Pravilnikom o Kontnom okviru i sadržini računa u Kontnom okviru za privredna društva, zadruge i preduzetnike :

• 950 – 957 – Nosioci troškova,
• 958 – Poluproizvodi sopstvene proizvodnje,
• 959 – Odstupanje u troškovima.

Proizvod koji je gotov, ali nije izvršena kontrola kvaliteta vodi se kao nedovršen proizvod, jer ne može biti smešten u magacin jer ne može da se stavi u promet dok se ne izvrši kontrola kvaliteta.

Prilikom popisa nedovršene proizvodnje popisna komisija treba da utvrdi stepen nedovršenosti poizvodnje i cenu koštanja završetka proizvodnje. Troškovi cene koštanja se evidentiraju na računima grupe 95 i moraju biti raščlanjeni u skladu sa vrstom i organizacijom proizvodnje. To se vrši prema radnim nalozima i normativima.
Elementi cene koštanja se raščlanjavaju na:

• troškove materijala izrade,
• troškove zarada,
• opšte troškove proizvodnje,
• opšte troškove nabavke,
• opšte troškove tehničkog upravljanja.

U posebne popisne liste se unovi obustavljena ili otkazana proizvodnja, proizvodnja koja čeka na kompletiranje, proizvodnja koja se nastavlja u narednoj godini, kao i kalo, rastur, kvar i lom u nedovršenoj proizvodnji, delovima i poluproizvodima. Popisna komisija utvrđuje kvalitet nedovršene proizvodnje i može dati predlog za umanjenje vrednosti nedovršene proizvodnje. Na posebnim popisnim listama se takođe unose i nedovršena proizvodnja koja se nalazi kod drugog pravnog lica i preduzetnika, pravno lice i preduzetnik kod koga se nalazi nedovršena proizvodnja dužan je da izvrši popis nedovršene proizvodnje i jedan primerak pošalje vlasniku nedovršene proizvonje. Takođe u posebne popisne liste se upisuje i nedovršena proizvodnja koja sadrži sredstva drugih pravnih lica ili preduzetnika po osnovu zajedničkog poslovanja.

Nakon završetka popisa, upoređuje se stanje popisa sa stanjem poslovnih knjiga i utvrđuju se viškovi ili manjkovi. Na računu 983 – Otpisi, manjkovi i viškovi zaliha učinaka, iskazuje se vrednost otpisa, manjkova i viškova zaliha nedovršene proizvodnje i gotovih proizvoda. Otpisi i manjkovi knjiže se zaduženjem računa 983 u korist računa grupe 95 i 96, a viškovi se knjiže zaduženjem računa grupe 95 i 96 u korist računa 983. Prilikom popisa ako se ustanovi višak koji se ne nalazi na nekom od analitičkih računa, taj višak se unosi u posebne popisne liste na osnovu kojih se knjiže viškovi koji će se iskoristiti u kasnijoj proizvodnji.

Primer:

U proizvodnom društvu izdat je nalog za proizvodnju 3.000 komada proizvoda A. Završena je proizvodnja svih delova proizvoda A, ali do dana popisa je ostalo nesklopljeno 500 komada proizvoda A, shodno čemu radni nalog nije završen niti potpisan od strane rukovodioca proizvodnje. Završenih 2.500 komada proizvoda A je predato u magacin gotovih proizvoda gde će biti i popisani. Ostalih 500 komada proizvoda A koji nisu sklopljeni biće popisani kao poluproizvodi sopstvene proizvodnje. Popisom je utvrđen manjak poluproizvoda sopstvene proizvodnje u iznosu od 1.000.000 dinara, za koji je popisna komisija predložila da 50% ide na teret društva a 50% na teret odgovornog lica. PDV u visini od 20% je obračunat na ukupan iznos manjka.

R. br.	Konto		OPIS	Iznos
	duguje	potražuje		duguje	potražuje
1	2	3	4	5	6
1)	9830		Otpisi, manjkovi i viškovi zaliha učinaka	500.000
		950	Proizvodnja proizvoda osnovne delatnosti		500.000
	574		Manjkovi	100.000
		470	Obaveze za porez na dodatu vrednost po izdatim fakturama po opštoj stopi (osim primljenih avansa)		100.000
za manjak nedovršene proizvodnje i obračun PDV na teret društva
1a)	9830		Otpisi, manjkovi i viškovi zaliha učinaka	500.000
		950	Proizvodnja proizvoda osnovne delatnosti		500.000
	221		Potraživanja od zaposlenih	600.000
		679	Ostali nepomenuti prihodi		500.000
		470	Obaveze za porez na dodatu vrednost po izdatim fakturama po opštoj stopi (osim primljenih avansa)		100.000
za manjak nedovršene proizvodnje i obračun PDV na teret odgovornog lica

Primer popisne liste zaliha nedovršene proizvodnje

S obzirom na to da sadržina popisne liste nije propisana, potrebno ju je prilagoditi tipu i načinu evidentiranja nedovršene proizvodnje.

Popisna lista nedovršene proizvodnje na dan 31.12.2022. godine

R. br.	Nedovršeni proizvodi po popisu u naturalnim jedinicama		Nedovršeni proizvodi po knjigovodstvu u naturalnim jedinicama		Višak	Manjak	Troškovi ulaganja u proizvodnju koji ulaze u cenu koštanja							Višak/Manjak
	br. radnog naloga	kom, kg, m	br. radnog naloga	kom, kg, m			osnovni materijal	pomoćni materijal	usluge drugih	troškovi zarada	amortizacija	opšti troškovi	svega (8 do 13)
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15
1.	23	500	23	500	–	–	22.000	7.000	1.000	9.000	5.000	2.500	46.500	–
2.	54	270	54	270	–	–	28.000	5.000	4.000	11.000	6.000	4.000	54.000	–
3.	86	1.500	86	1.500	–	–	75.000	15.000	8.000	15.000	10.000	10.000	133.000	–

U kol. 2 i 3, popisna komisija unosi podatke u naturalnim jedinicama koje utvrđuje prilikom popisa nedovršene proizvodnje, brojanjem, merenjem i dr.

U kol. 4 i 5, unose se naturalni pokazatelji iz knjigovodstvene evidencije.

U kol. od 8 do 14, unose se podaci iz analitičke evidencije troškova koji su knjiženi na računima grupe 95.

U kolonu 12 se unosi zbir ulaganja u proizvodnju koja se po popisu evidentira kao nedovršena.

Popis zaliha nedovršenih usluga

Pravna lica i preduzetnici koji pružaju usluge, a koji primenjuju MRS/MSFI, troškove nastale za izvršenje usluga za koje nije izvršen obračun i izdata faktura kupcu evidentiraju na računu 111 – Nedovršene usluge. Vrednost zaliha nedovršenih usluga se određuje prema ceni koštanja usluga. U cenu koštanja usluga se uključuje troškovi rada i drugi troškovi osoblja direktno angažovanog na pružanju usluga, uključujući i nadzorno osoblje i pripisive opšte troškove. Troškovi rada i drugi troškovi vezanih za prodaju ne spadaju u troškove i ne uključuju se u cenu koštanja, već su rashod perioda. U cenu koštanja zaliha nedovršenih usluga ne uključuje se profitna marža ili nepripadajući opšti troškovi koji se uključuju u prodajne cene koje naplaćuju pružaoci usluga.
Cena koštanja ne može biti veća od ugovorene cene sa primaocem usluga, u slučaju da je cena koštanja veća od ugovorene cene usluga, vrednost nedovršenih usluga će se umanjiti i evidentirati na računu 983 – Otpisi, manjkovi i viškovi zaliha učinaka i odobrenjem računa 950 – Nosioci troškova.
Nedovršene usluge najčešće se javljaju kod usluga špedicije, prevoza robe na duže relacije, usluga projektovanja, turističkih usluga, usluga revizije, usluge na izradi učinaka, istraživanja i sl.

Prilikom popisa potrebno je proveriti radne naloge, koji su realizovani a koji nisu, jer je moguće da dođe do greške, da je usluga pružena a da nije zaključen radni nalog, poslata faktura i nije proknjiženo. Usluge koje nisu završene do kraja godine, a završiće se naredne godine, popisuju se na posebne popisne liste i utvrđuje im se vrednost.

 Popis zaliha gotovih proizvoda

Gotovi proizvodi se prema Pravilniku o Kontnom okviru i sadržini računa Kontnog okvira nalaze na računima grupe 96 i 120. Popis zaliha gotovih proizvoda obuhvata:

• proizvode u magacinu, odnosno skladištu,
• proizvode na obradi, doradi i manipulaciji,
• proizvode u prodavnici,
• proizvode na tuđem skladištu.

Popis zaliha gotovih proizvoda se vrši tamo gde se zalihe gotovih proizvoda nalaze, vrši se brojanjem ili merenjem. Prilikom popisa gotovih proizvoda koji su veliki ili u rinfuznom stanju onda se vrši merenje specifične težine, spoljašnjeg obima i na drugi način. Takođe se mogu koristiti i merni instrumenti radi lakšeg vršenja popisa. Prilikom popisa u magacinu se obustavlja isporuka gotovih proizvoda.

Komisija za popis u posebne popisne liste unosi:

• gotove proizvode standardnog kvaliteta,
• oštećene gotove proizvode ili proizvode sa greškom kojima se mora sniziti cena,
• nekurentne gotove proizvode, odnosno one koji su izgubili svoju vrednost, zastarele, za kojima nema tražnje na tržištu,
• gotove proizvode koje treba rashodovati, odnosno otpisati usled gubitka kvaliteta, neupotrebljivosti, kalo, rastur, kvar i lom.

Popis se vrši na svim prodajnim mestima na kojima pravno lice ili preduzetnik prodaje gotove proizvode. Ukoliko se popis vrši pre ili posle 31.12. prema dokumentacije je potrebno stanje svesti na dan 31.12. Popis gotovih proizvoda se vrši prema cenama iz knjigovodstva. Vrednost gotovih proizvoda se može određivati na više načina, da bi se adekvatno procenila vrednost potrebno je:

• proceniti neto prodajnu cena,
• proceniti troškove dovršenja,
• proceniti troškove prodaje.

Popisna komisija prilikom završetka popisa u napomene upisuje koji su se gotovi proizvodi vrednuju po ceni koštanja a koji po neto prodajnoj ceni.

Primer:

Proizvodno društvo na dan popisa gotovih proizvoda u magacinu ima 300 komada proizvoda A, 200 komada proizvoda B, 400 komada proizvoda C, 4.000 komada proizvoda D i 3.000 komada proizvoda E. Popisna komisija je konstatovala da proizvod E stoji na lageru duži period i da je zastareo, shodno čemu ga treba otpisati i prodati na otpad, na šta će se obračunati PDV. Nakon završenog popisa, komisija je dobila sledeće podatke od službe računovodstva o stanju gotovih proizvoda: 400 komada proizvoda A, 200 komada proizvoda B, 300 komada proizvoda C, 4.500 komada proizvoda D i 3.000 komada proizvoda E.

Cena koštanja po kojoj se vode zalihe gotovih proizvoda u knjigovodstvu je: 2.000 dinara za proizvod A, 1.000 dinara za proizvod B, 750 dinara za proizvod C, 500 dinara za proizvod D i 400 dinara za proizvod E.

Nakon završenog popisa, komisija za popis gotovih proizvoda je podnela izveštaj centralnoj popisnoj komisiji u kome su sadržane informacije o iskazanim viškovima i manjkovima, kao i predložen otpis za određene gotove proizvode usled zastarelosti. Posle usvajanja izveštaja, odluka o usvajanju popisa je dostavljena službi računovodstva zajedno sa nalogom za knjiženje viškova i manjkova u korist i na teret društva, knjiženje otpisa gotovih proizvoda, odnosno knjiženje njihove prodaje u otpad po računu koji iznosi 40.000 dinara i PDV u iznosu od 8.000 dinara. Služba računovodstva je sprovela navedena knjiženja.

R. br.	Šifra	Naziv	Jed. mere	Količina		Višak + Manjak –	Cena po jedinici	Vrednost	Višak + Manjak –
				po popisu	po knjigovodstvu				po popisu	po knjigovodstvu
1.	05	proizvod A	kom	300	400	-100	2.000	600.000	800.000	-200.000
2.	09	proizvod B	kom	200	200	–	1.000	200.000	200.000	–
3.	15	proizvod C	kom	400	300	+100	750	300.000	225.000	+75.000
4.	21	proizvod D	kom	4.000	4.500	-500	500	2.000.000	2.250.000	-250.000
Ukupno:										-375.000

Knjiženje:

R. br.	Konto		OPIS	Iznos
	duguje	potražuje		duguje	potražuje
1	2	3	4	5	6
1)	9831		Otpisi, manjkovi i viškovi zaliha učinaka	375.000
		9601	Proizvodnja proizvoda osnovne delatnosti		375.000
	574		Manjkovi	75.000
		4709	Obaveze za porez na dodatu vrednost po izdatim fakturama po opštoj stopi (osim primljenih avansa)		75.000
za manjak gotovih proizvoda i obračun PDV na teret društva

Popisna komisija je na posebnoj popisnoj listi izvršila popis proizvoda E, gde je dala predlog za otpis usled zastarelosti. Organ upravljanja je usvojio da se svih 3.000 komada proizvoda E koji se vodi po ceni od 400 dinara rashoduje i proda na otpad, što je i učinjeno.

R. br.	Konto		OPIS	Iznos
	duguje	potražuje		duguje	potražuje
1	2	3	4	5	6
1)	9831		Otpisi, manjkovi i viškovi zaliha učinaka	1.200.000
		9601	Gotovi proizvodi		1.200.000
	204		Kupci u zemlji	150.000
		614	Prihodi od prodaje proizvoda i usluga na domaćem tržištu		120.000
		470	Obaveze za porez na dodatu vrednost po izdatim fakturama po opštoj stopi (osim primljenih avansa)		30.000
za otpis gotovih proizvoda i prodaju na otpad

 

Ukoliko postoji višak zaliha gotovih proizvoda i nedovršene proizvodnje koji je na primer oštećen, zastareo, potrebno je taj višak zaliha svesti na neto prodajnu cenu prema MRS 2. Neto prodajna cena za proizvode se određuje za svaki proizvod posebno, mada može da se odredi i za više proizvoda odjednom ako su sa iste proizvodne linije, namenjeni za prodaju jednom geografskom području itd. Neto prodajna cena se određuje za svaki period posebno. neto prodajna cena je procenjena prodajna cena u okviru redovnog poslovanja, umanjena za procenjene troškove dovršenja proizvodnje i procenjene troškove prodaje. Procenjena prodajna cena je neto cena, bez PDV, akciza i drugih dažbina.

Procenjivanje prodajne cene i neto ostvarive vrednosti ukoliko je roba u dovoljnoj meri prisutna na tržištu, podaci za procenu se uzimaju sa tržišta. Ukoliko se neto ostvariva vrednost utvrđuje na osnovu podataka o prodatim proizvodima ili na osnovu drugih pouzdanih podataka koji pokazuju da su neto ostvarive, odnosno prodajne cene niže od cene koštanja zaliha gotovih proizvoda, razlika se nadoknađuje na teret rashoda, stavom za knjiženje 983/960.

Mišljenje Ministarstva finansija, br. 338-00-00012/2007-16 od 23.2.2007. godine: “U članu 65. stav 1. Pravilnika o Kontnom okviru i sadržini računa u Kontnom okviru za privredna društva, zadruge, druga pravna lica i preduzetnike (“Sl. glasnik RS”, br. 114/2006 – dalje: Pravilnik), propisano je da proizvodna pravna lica u klasi 9 – Obračun troškova i učinaka, obavezno vode osnovne račune 900, 902, grupe računa 95 i 96 i računa 980, 982 i 983. Zalihe gotovih proizvoda iskazuju se na računima grupe 96 – Gotovi proizvodi. S obzirom na to da se zalihe vode u okviru klase 9 – Obračun troškova i učinaka, i smanjenje njihove vrednosti knjiži se u klasi 9. Članom 74. stav 7. Pravilnika, propisano je da se obezvređivanje zaliha nedovršene proizvodnje i gotovih proizvoda iskazuje na računu 983 – Otpisi, manjkovi i viškovi zaliha učinaka, u korist računa grupe 95 – Nosioci troškova i grupe 96 – Gotovi proizvodi. Efekat smanjenja vrednosti zaliha u obračunu troškova i učinaka u klasi 9, na kraju obračunskog perioda u odnosu na početak perioda, iskazuje se u finansijskom knjigovodstvu na teret računa 631 – Smanjenje vrednosti zaliha nedovršenih i gotovih proizvoda i nedovršenih usluga, u korist računa 110 i 120, u skladu sa članom 51. stav 3. Pravilnika.”